βίντεο ερευνα π τσιμας για την κατάσταση της ελλ οικονομίας

Αξίζει να δείτε την ¨ερευνα για την κατάσταση της ελλ οικονομίας" του Π Τσίμα.

ΜΕΤΑΒΟΛΈΣ ΤΗΣ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΖΉΤΗΣΗΣ

έννοιες του μαθήματος

• παράγοντες μετατόπισης της συνολικής ζήτησης

ΜΕΤΑΤΟΠΙΣΕΙΣ Της ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ

Η καμπύλη της συνολικής ζήτησης της οικονομίας μπορεί να αλλάζει θέση, όπως δείχνει το σχήμα 2, και για να γίνει αυτό θα πρέπει να μεταβληθεί ένας ή περισσότεροι από τους προσδιοριστικούς παράγοντες  της συνολικής ζήτησης. Η μετατόπιση προς τα δεξιά σημαίνει αύξηση της  AD, όπου στο ίδιο επίπεδο τιμών αντιστοιχεί ένα υψηλότερο επίπεδο  παραγωγής Υ,  ενώ μετατόπιση προς τα αριστερά σημαίνει μείωση της AD,  όπου για το ίδιο επίπεδο τιμών τώρα  επιτυγχάνεται  μικρότερη  εθνική παραγωγή.  

Αλλά ποιοι είναι οι  παράγοντες που επηρεάζουν την θέση της καμπύλης της  συνολικής ζήτησης;

1. μεταβολή στην συνολική  κατανάλωση των νοικοκυριών,
2. μεταβολή στη συνολική  επένδυση των επιχειρήσεων,
3. μεταβολή στις  δημόσιες δαπάνες του κράτους,
4. μεταβολή στις καθαρές εξαγωγές.

Κάθε φορά που ένας οι περισσότεροι  από τους παράγοντες αυτούς μεταβάλλεται η καμπύλη της συνολικής ζήτησης μετατοπίζεται είτε προς τα αριστερά, όταν το άθροισμα της συνολικής ζήτησης μεγαλώνει, είτε προς τα δεξιά, όταν το άθροισμα της συνολικής ζήτησης μειώνεται. Για να γίνει καλύτερα κατανοητό, ‘έστω ότι η συνολική κατανάλωση των  νοικοκυριών αυξάνει, τότε αυτή η αλλαγή αυτή  θα μετατόπιση την AD προς τα δεξιά, δηλαδή, η AD  θα αυξηθεί.  Έστω, ότι οι δαπάνες του κράτους στην οικονομία μειώνονται, αυτό θα θα επιδράσει αρνητικά στην  συνολική ζήτηση της οικονομίας και θα έχει ως αποτέλεσμα την μετατόπιση της καμπύλης προς τα αριστερά

ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗς ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΖΗΤΗΣΗΣ

Στη συνέχεια θα εξετάσουμε τους παράγοντες που μεταβάλλουν της  συνολική ζήτηση της οικονομίας

1. παράγοντες που  επηρεάζουν την  κατανάλωση (C)

Α. Μεταβολή του εισοδήματος.

Αν για κάποιους λόγους  αυξηθεί το μέσο εισόδημα των καταναλωτών, τότε, με περισσότερα χρήματα στη διάθεσή τους είναι απόλυτα κατανοητό να αυξηθούν οι δαπάνες κατανάλωσης των νοικοκυριών.

Για παράδειγμα, η οικονομία που αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς, δημιουργεί επιπλέον εισόδημα  είτε λόγω των νέων θέσεων εργασίας που η ανάπτυξη φέρνει, είτε καλύτερων αμοιβών προς τους ήδη απασχολούμενους.

Στην περίπτωση αυτή είναι αναμενόμενο να αυξηθεί το επίπεδο κατανάλωσης στην οικονομία. Η καμπύλη της συνολικής ζήτησης μετατοπίζεται προς τα δεξιά. Αντιθέτως, μείωση του μέσου εισοδήματος φέρνει μείωση της καταναλωτικής δαπάνης και αυτή με τη σειρά της μειώνει την συνολική ζήτηση μετατοπίζοντας την  καμπύλη προς τα αριστερά.

Β. Μεταβολή επιτοκίου

Οι αγορές των μη διαρκών καταναλωτικών αγαθών, συνήθως, χρηματοδοτούνται από το μηνιαίο εισόδημα των νοικοκυριών. Αντιθέτως, οι αγορές των  διαρκών καταναλωτικών αγαθών πχ αγορά αυτοκινήτου, επίπλων, ταξίδια, σπουδές κ.α  χρηματοδοτούνται μέσω δανείου από τράπεζα ή από προσωπική αποταμίευση, αν βεβαίως υπάρχει.    Στην περίπτωση δανεισμού, γεννάται η  υποχρέωση μαζί με το κεφάλαιο να επιστρέψουμε και τους τόκους που αναλογούν στο ύψος του δανείου και στη διάρκεια του.  Αν το επιτόκιο δανεισμού είναι υψηλά, το κόστος του δανείου αυξάνει γεγονός που κάνει μία μερίδα των αγοραστών να αναβάλλουν τις αγορές τους.  Όσοι ήδη έχουν δανειστεί, η αύξηση του επιτοκίου σημαίνει    υψηλότερες δόσεις που αυτόματα μειώνουν το διαθέσιμο εισόδημα και την  κατανάλωση.

Επομένως, κάθε αύξηση του επιτοκίου δανεισμού δρα αρνητικά στη συνολική ζήτηση, μετατοπίζοντας την καμπύλη της συνολικής ζήτησης προς τα αριστερά. Το ακριβώς αντίθετο θα συμβεί αν έχουμε μείωση του επιτοκίου  βλέπε σχήμα 2.

Φανταστείτε, ότι θέλετε να αγοράσετε ένα σπίτι μέσω δανείου. Το δάνειο για αγορά κατοικίας ονομάζεται κτηματικό. Η εξόφληση του δανείου γίνεται ακριβότερη όταν αυξάνει το επιτόκιο,  και συμπαρασύρει το ύψος των μηνιαίων δόσεων  προς την τράπεζα. Τώρα, με περισσότερα χρήματα να πηγαίνουν στις δόσεις του δανείου λιγότερα χρήματα μένουν για αγορές.  Ακόμη, και μόνο η φήμη ότι  τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων αναμένετε να αυξηθούν είναι αρκετή ώστε να κάνει πολλούς να αναβάλλουν την απόφαση τους για την αγορά στέγης.  Επομένως, είναι φανερό ότι η αύξηση του επιτοκίου επηρεάζει αρνητικά την κατανάλωση και μέσο αυτής τη συνολική ζήτηση της οικονομίας. .

Αντιθέτως,  μείωση του επιτοκίου επηρεάζει θετικά την κατανάλωση. Πράγματι, το χαμηλό επιτόκιο δίνει ένα κίνητρο σε πολλά νοικοκυριά να αυξήσουν τις αγορές μέσω δανεισμού ωθώντας  τη μέση κατανάλωση της οικονομίας να κινηθεί ανοδικά.  Επιπλέον, η μείωση των δόσεων των δανείων, αφήνει μεγαλύτερο  εισόδημα για επιπλέον αγορές. Εξάλλου, η μείωση των επιτοκίων γενικά αποθαρρύνει την αποταμίευση και  ενθαρρύνει  την κατανάλωση.

Συνέπεια των παραπάνω μεταβολών του επιτοκίου δανεισμού είναι οι μεταβολές στην  θέση της καμπύλης της συνολικής ζήτησης όπου μετατόπιση της προς τα αριστερά σημαίνει μείωση και μετατόπιση προς τα δεξιά  σημαίνει αύξηση. Βλέπε σχήμα 2.

Γ. Μεταβολές στον πλούτο.

Το πόσο καταναλώνουμε εξαρτάται από τον πλούτο που κατέχουμε ως νοικοκυριά. Θα πρέπει να μην μπερδεύουμε τις έννοιες ‘πλούτος’ με το ‘εισόδημα’. Εισόδημα είναι τα χρήματα που προέρχονται  από την αξιοποίηση  των συντελεστών παραγωγής που τυχαίνει να κατέχουν τα νοικοκυριά  και συμβάλλουν  στην παραγωγή του ΑΕΠ της χώρας. Πλούτος είναι τα περιουσιακά στοιχεία που το κάθε νοικοκυριό κατέχει. Για παράδειγμα, γραφεία, οικήματα, οικόπεδα. Υπάρχουν και οι κινητές αξίες όπως, κοσμήματα, μετοχές, ομόλογα ή τραπεζικές καταθέσεις, έργα τέχνης, αντίκες. Επίσης, πλούτος είναι οι εξειδικευμένες γνώσεις όπως του καθηγητή, του γιατρού κ.α.  Προϋπόθεση για να έχουμε υψηλό εισόδημα είναι η κατοχή πλούτου. Χωρίς πλούτο δεν υπάρχει εισόδημα.

Αλλαγή στις τιμές των ακινήτων και των κινητών περιουσιακών στοιχείων: όταν οι τιμές τους αυξάνουν, οι  ιδιοκτήτες τους αισθάνονται πλουσιότεροι και σίγουροι για το μέλλον, η αίσθηση ότι ο πλούτος τους μεγάλωσε τους δίνει τον αέρα να καταναλώνουν περισσότερο χωρίς το εισόδημά τους να έχει αλλάξει, η αλλαγή έχει να κάνει περισσότερο με την ψυχολογία της στιγμής προς το θετικότερο παρά με κάτι χειροπιαστό. .

Πιο συγκεκριμένα, ας υποθέσουμε ότι οι τιμές των μετοχών και των άλλων κινητών αξίων που έχετε αυξάνουν, αμέσως   θα αισθανθείτε πλουσιότεροι και αισιόδοξοι για το μέλλον. Τα καλά νέα μας κάνουν   πιο τολμηρούς στο να ξοδεύουμε περισσότερα από ό,τι στο παρελθόν. Η χρηματοδότηση της νέας κατανάλωσης μπορεί να προέλθει είτε από  την πώληση των ανατιμημένων  μετοχών είτε μέσω δανεισμό.

Δ. Μεταβολές στις προσδοκίες - εμπιστοσύνη των καταναλωτών  

Με την πεποίθηση  να εδραιώνεται σε πολλά νοικοκυριά ότι  τα οικονομικά τους θα πάνε καλύτερα στο άμεσο μέλλον, είναι  πιθανό  να αυξήσουν τις αγορές τους. Για παράδειγμα, μία προαγωγή που πρόκειται να πραγματοποιηθεί οδηγεί σε άμεση αύξηση της κατανάλωσης πριν καν υλοποιηθεί. Αν η οικονομία προεξοφλεί καλές προοπτικές ανόδου, αυτό θα τονώσει την εμπιστοσύνη των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων με αποτέλεσμα την άνοδο της κατανάλωσης και επένδυσης. Η καμπύλη της συνολικής ζήτησης θα μετατοπιστεί προς τα δεξιά.

Αντιθέτως, η διάχυτη ανησυχία   για την πορεία της οικονομίας  αναπόφευκτα θα επιδράσει ώστε το επίπεδο κατανάλωσης να αρχίσει να υποχωρεί και η αποταμίευση να μεγαλώνει.  Η κρισιμότητα  των προσδοκιών για την πορεία της οικονομίας αναγνωρίζεται από όλους γιαυτό και παρακολουθείται στενά η εξέλιξή της πορεία μέσω δημοσκόπησης της κοινής γνώμης.   Άνοδος του δείκτη εμπιστοσύνης είναι καλά νέα  για την οικονομία και σημαίνει αύξηση της κατανάλωσης και της επένδυσης  που και οι δύο μαζί διευρύνουν τη συνολική ζήτηση της οικονομίας

Ε. Μεταβολές στην επένδυση

Το επιτόκιο.

Οι αγορές  μηχανημάτων (κεφαλαιουχικός εξοπλισμός) από τις επιχειρήσεις απαιτούν σημαντικά ποσά και αυτά  μπορούν αν προέλθουν από δύο κυρίως πηγές που η μία συμπληρώνει την άλλη: πρώτον, από τα κέρδη παρελθόντων ετών και δεύτερον από δανεισμό.  Στη δεύτερη περίπτωση το ύψος του επιτοκίου παίζει καθοριστικό  ρόλο στην  απόφαση για δανεισμό. Το υψηλό επιτόκιο δανεισμού αποθαρρύνει τον επενδυτή να προχωρήσει στην επένδυση είτε αναβάλλοντας την πραγματοποίηση της   προσωρινά είτε  ματαιώνοντάς τη οριστικά. Παρόμοιες αποφάσεις μειώνουν την συνολική ζήτηση της οικονομίας, και η καμπύλη της συνολικής ζήτησης κινείται προς τα αριστερά.  Στη περίπτωση αυτή των υψηλών επιτοκίων,  οι επιχειρήσεις θα προτιμήσουν τα τοποθετήσουν τα αδιανέμητα κέρδη τους στην τράπεζα και να ωφεληθούν από τις υψηλές καταθετικές αποδόσεις. Επομένως, η  σχέση επιτοκίου και  επένδυσης είναι αντίστροφη.  Σε υψηλά επίπεδα επιτοκίου αντιστοιχεί χαμηλή επένδυση, ενώ σε χαμηλό επίπεδο επιτοκίου, υψηλή επένδυση

1. Μείωση του επιτοκίου

Έστω ότι το επιτόκιο δανεισμού πηγαίνει από 8% στο 6%, θα έχει διπλή δράση: από τη μία θα μειώσει το κίνητρο για αποταμίευση των νοικοκυριών και από την άλλη, θα αυξήσει τον δανεισμό για επένδυση από Ι1 σε Ι2. Αύξηση του επιτοκίου θα έχει τα αντίθετα αποτελέσματα

2. Εθνικό εισόδημα και επένδυση

Αύξηση  του εθνικού εισοδήματος οδηγεί σε αύξηση της  κατανάλωσης. Αν το εθνικό εισόδημα και  κατανάλωση αυξηθούν,  η παραγωγική ικανότητα των επιχειρήσεων θα πρέπει να μεγαλώσει, δίνοντας στις επιχειρήσεις ισχυρό κίνητρο να επενδύσουν σε νέα παραγωγικά μέσα, όπως νέα εργοστάσια, γραφεία, μηχανήματα κ.α, ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στην αύξηση της ζήτησης των καταναλωτών.

3. Τεχνολογική αλλαγή.

Οι αναπτυγμένες οικονομίες χαρακτηρίζονται από ραγδαίες τεχνολογικές μεταβολές οι οποίες υποχρεώνουν τις επιχειρήσεις να προσαρμοστούν  επενδύοντας στις νέες τεχνολογίες. Η διαδικασία αυτή  αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ, αν θέλει  η επιχείρηση να επιβιώσει στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον. Επομένως, στο βαθμό που η τεχνολογία εξελίσσεται,  τόσο γίνεται επιτακτικότερη η ανάγκη για επενδύσεις.

4. Προσδοκίες και επιχειρηματική εμπιστοσύνη.

Οι επιχειρήσεις αποφασίζουν για αν πρέπει ή όχι να επενδύσουν σε νέα παραγωγικά μέσα (μηχανήματα) με βάση τις προσδοκίες τους για μελλοντικές εξελίξεις Θα ήταν λάθος να προχωρήσουν σε επενδύσεις ενισχύοντας την παραγωγική ικανότητα της επιχείρησής τους, ενώ οι καταναλωτές περιορίζουν τις αγορές τους.

Αν, όμως, υπάρξει βελτίωση του οικονομικού κλίματος και οι καταναλωτές διευρύνουν τις αγορές τους, τότε, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να προχωρήσουν σε επενδύσεις διευρύνοντας  την παραγωγική ικανότητα τους. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι οικονομολόγοι τακτικά καταγράφουν τον δείκτη εμπιστοσύνης των επιχειρηματιών και δημοσιεύουν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους.

5. Μεταβολή των δημοσίων δαπανών (G)

Το ύψος της κρατικής δαπάνης προσδιορίζεται από τις πολιτικές που στηρίζει  η εκάστοτε κυβέρνηση. Ας πάρουμε για παράδειγμα τις επιδοτήσεις. Αν η κυβέρνηση έχει τη βούληση να ενισχύσει το εισόδημα των αγροτών, τότε, η κρατική δαπάνη μεγαλώνει.

Η εκτέλεση μεγάλων δημόσιων έργων, όπως οι  Ολυμπιακοί  αγώνες της Αθήνας δέσμευσε την κυβέρνηση να  υλοποιήσει  σημαντικά έργα  επί σειρά ετών.  Τέτοιες πολιτικές δρουν  ενισχυτικά στη Συνολική Ζήτηση, και μετατοπίζουν της καμπύλη της συνολικής ζήτησης  προς τα δεξιά.

Αντιθέτως,  αν η κυβέρνηση συνδυάσει την περικοπή των δημοσίων δαπανών με αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης  των νοικοκυριών, τότε, η συνολική ζήτηση θα μειωθεί και η καμπύλη θα κινηθεί  προς τα αριστερά.

6. Μεταβολή των καθαρών εξαγωγών (X-M)

 Όταν το γενικό επίπεδο των τιμών αυξάνει ταχύτερα από εκείνων των χωρών που έχουν αναπτυχθεί εμπορικές συναλλαγές, τότε, οι  καταναλωτές της χώρας  βρίσκουν ότι τους συμφέρει να υποκαταστήσουν τις αγορές που έκαναν στο εσωτερικό  με αγορές από το εξωτερικό, με αποτέλεσμα  η συνολική ζήτηση να μειώνεται.  Αντίθετα, οι μειωμένες τιμές στο εσωτερικό έναντι των τιμών των εμπορικών μας εταίρων θα σημάνει την αύξηση της εγχώριας κατανάλωσης όχι μόνο από τους καταναλωτές  της χώρας αλλά και από ξένους που θα βρουν τις τιμές συμφερότερες  από εκείνες της δικής τους παραγωγής. Το αποτέλεσμα είναι προφανές, η συνολική ζήτηση θα κινηθεί ανοδικά και αυτό θα είναι προς όφελος της οικονομίας διότι θα αυξηθεί η συνολική παραγωγή.

Εξαγωγές

Όταν οι κάτοικοι της αλλοδαπής αγοράζουν μέρος της δικής μας παραγωγής δημιουργείται ροή αγαθών προς το εξωτερικό με αντίθετη ροή χρήματος προς το εσωτερικό που ενισχύει το εισόδημα και επομένως η συνολική ζήτηση της οικονομίας.

Εισαγωγές

Αντιθέτως, οι εισαγωγές αποτελούν ροή αγαθών από το εξωτερικό προς την χώρα με παράλληλη αντίθετη ροή χρήματος από το εσωτερικό προς τις οικονομίες της αλλοδαπής  Η ροή αυτή μειώνει το εισόδημα και την κατανάλωση για εγχώρια παραγωγή με αποτέλεσμα η συνολική ζήτηση να μειώνεται και η καμπύλη της συνολικής ζήτησης να κινείται προς τα αριστερά.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. Πώς το ύψους του επιτοκίου επηρεάζει την κατανάλωση των νοικοκυριών;

2. Γιατί η μεταβολή του πλούτου των νοικοκυριών επηρεάζει την κατανάλωσή τους;

3. Γιατί όταν αυξάνουν τα επιτόκια μειώνεται η επένδυση των επιχειρήσεων;

4. Εξηγήστε πώς η  μείωση του επιτοκίου  επιδρά στην συνολική ζήτηση και στην καμπύλη της συνολικής ζήτησης;

5. Πως μπορείτε να συνδέσετε την αύξηση των επενδύσεων με την αύξηση του εισοδήματος των καταναλωτών;

6. Πώς οι προσδοκίες και  η επιχειρηματική εμπιστοσύνη επηρεάζουν την επένδυση;

7. Τι πρέπει να συμβεί ώστε να αναμένεται αύξηση των εξαγωγών της χώρας;

ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΖΉΤΗΣΗ

έννοιες του μαθήματος

μακρο-οικονομία

συνολική ζήτηση

εθνική δαπάνη

Θυμίζω ότι στην Μακροοικονομία παρατηρούμε τα οικονομικά ζητήματα αθροιστικά  και όχι εξατομικευμένα.  Στην Μάκρο-οικονομία όλα τα οικονομικά μεγέθη μελετώνται αθροιστικά.  Για παράδειγμα,   δεν μας ενδιαφέρει η ζήτηση ενός αγαθού, αλλά η ζήτηση για το σύνολο των αγαθών που οι αγοραστές θέλουν και μπορούν να αγοράσουν.

Στο σχήμα 1 στον κάθετο άξονα αναγράφονται τα διαφορετικά επίπεδα τιμών ενώ, στον οριζόντιο άξονα  αναγράφονται το επίπεδα  της συνολικής παραγωγής Υ. Η καμπύλη AD   εκφράζει τη σχέση μεταξύ των διαφορετικών  επιπέδων των τιμών και διαφορετικών επιπέδων  συνολικής παραγωγής της οικονομίας. Αυτό σημαίνει ότι κάθε μεταβολή του μέσου επιπέδου των τιμών θα επηρεάσει το επίπεδο της παραγωγής της οικονομίας.

Στο σχήμα 1, η καμπύλη της συνολικής ζήτησης έχει κλίση αρνητική. Αυτό  σημαίνει ότι  η σχέση επιπέδου τιμών με το επίπεδο παραγωγής (Υ) κινούνται αντίθετα. Έτσι, όταν το επίπεδο τιμών ανέρχεται η συνολική παραγωγή μειώνεται.  Αντιστρόφως,  μείωση του επιπέδου των τιμών συνεπάγεται άνοδο της συνολικής παραγωγής της οικονομίας.

Πράγματι, όταν το γενικό επίπεδο των τιμών μειώνεται, η συνολική ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες μεγαλώνει με αποτέλεσμα  να ζητείται μεγαλύτερο τμήμα της εθνικής παραγωγής (Υ).   Και το αντίστροφο,  αν  το γενικό επίπεδο των τιμών ανέρχεται, ζητείται μικρότερο τμήμα της παραγωγής (Υ). Γίνεται φανερό ότι η σχέση μεταξύ του γενικού επιπέδου των τιμών και του ύψους της συνολικής ζήτησης είναι αντίστροφη.  Όταν οι τιμές των αγαθών και υπηρεσιών κινούνται ανοδικά  είναι λογικό οι καταναλωτές να μειώνουν τις αγορές τους υποχρεώνοντας τις επιχειρήσεις να μειώσουν και αυτές την παραγωγή τους.

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η σχέση αυτή έχει καθολική ισχύ  υπό μία προϋπόθεση: οι παράγοντες που επηρεάζουν την συνολική ζήτηση παραμένουν σταθεροί.

Αλλά, Τι  ακριβώς περιλαμβάνει η έννοια της συνολικής ζήτησης;

Η Εθνική Δαπάνη της οικονομίας περιλαμβάνει το σύνολο των χρημάτων που δαπανούνται σε μία οικονομία σε ένα έτους και γιαυτό δεν θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε  τη συνολική ζήτηση ταυτόσημη με την έννοια της  εθνικής δαπάνης,   διότι η δαπάνη χρημάτων είναι το αποτέλεσμα της ζήτησης που όπως είπαμε είναι ό,τι επιθυμούμε να αγοράσουμε και μπορούμε να αγοράσουμε.  Επομένως, πάντοτε  η εθνική δαπάνη ταυτίζεται με την συνολική ζήτηση της οικονομίας.

Αναλυτικότερα η Συνολική Ζήτηση είναι το άθροισμα τεσσάρων οικονομικών μεγεθών:

1 της συνολικής κατανάλωσης των νοικοκυριών   C,

2 της συνολική δαπάνης  των επιχειρήσεων για την αγορά αγαθών επένδυσης I,

3 της συνολικής δαπάνης του κράτους για την αγορά αγαθών επένδυσης G

4 της συνολική δαπάνης που προκύπτει από τη διαφορά της αξίας  των εξαγωγών μείον της αξίας των εισαγωγών. (καθαρές εξαγωγές)  (X-M),

Επομένως, η  συνολική ζήτηση εκφράζει το άθροισμα των δαπανών που πραγματοποιούνται σε μία δεδομένη χρονική περίοδο που συνήθως είναι  ένα έτος  και σε ένα  δεδομένο επίπεδο τιμών.

Οι τέσσερις φορείς δαπάνης -καταναλωτές-επενδυτές-κράτος- και εξωτερικός τομέας δεν φτάνει μόνο να έχουν την επιθυμία να αποκτήσουν τα συγκεκριμένα αγαθά και υπηρεσίες, αλλά  θα πρέπει να  έχουν  την ανάλογη  αγοραστική δύναμη για να πραγματοποιήσουν τις επιθυμίες τους.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1. ΠΟΙΟΙ λόγοι εξηγούν την αντίστροφη σχέση μεταξύ του γενικού επιπέδου των τιμών και του ύψους του εθνικού εισοδήματος (Υ);

2. Ποια ακριβώς στοιχεία περιλαμβάνει η συνολική ζήτηση της οικονομίας;

3.1 Εισροές και Εκρορές από το Οικονομικό Κύκλωμα

Αποταμίευση και Επένδυση 

Στο απλό μοντέλο της κυκλικής ροής της οικονομίας υποθέσαμε ότι τα νοικοκυριά καταναλώνουν όλο τους το εισόδημα. Στη πράξη αυτό δεν συμβαίνει, διότι ένα μέρος του εισοδήματος αποταμιεύεται.

Αποταμίευση θεωρείται εκροή από την κυκλική ροή του χρήματος, διότι το εισόδημα που αποταμιεύεται δεν επιστρέφει στην οικονομία μέσω της κατανάλωσης, επομένως αποσύρεται από το κύκλωμα. Γίνεται φανερό από τα παραπάνω ότι οι εκροές μειώνουν το επίπεδο της οικονομικής δραστηριότητας του συστήματος.


1. Αποταμίευση.(S) saving. Για παράδειγμα, όλοι ξέρουμε πως τα νοικοκυριά συνήθως καταναλώνουν ένα μέρος του εισοδήματός τους και πως το  μέρος που δεν καταναλώνεται  αποταμιεύεται.  Αποταμίευση σημαίνει αποχή από την τρέχουσα κατανάλωση με σκοπού την αύξηση της μελλοντικής  κατανάλωσης.
 Τα νοικοκυριά  αποταμιεύουν ανοίγοντας έναν καταθετικό λογαριασμό σε μία τράπεζα.

Από την μεριά των επιχειρήσεων η αποταμίευση δημιουργεί πρόβλημα διάθεσης των προϊόντων τους και συσσώρευση  αποθεμάτων που δεν μπορούν να απορροφηθούν από την αγορά. Αυτό θα υποχρεώσει πολλές  επιχειρήσεις  αργά ή γρήγορα  να μειώσουν την παραγωγή τους. Μείωση της παραγωγής σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις θα χρειάζονται να απασχολήσουν λιγότερους συντελεστές παραγωγής και έτσι θα διανείμουν λιγότερα εισοδήματα στα νοικοκυριά.

Γίνεται φανερό πως η αύξηση της  αποταμίευσης περιορίζει την ποσότητα του χρήματος που κυκλοφορεί στην οικονομία, με αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης και της παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών, έτσι η οικονομία οδηγείται  σε ύφεση.

2. Επένδυση (I) Investment. Όμως, οι επιχειρήσεις που πάντοτε αναζητούν κεφάλαια, για να γίνουν πιο ανταγωνιστικές  επιδιώκουν  να δανειστούν τα χρήματα που οι  τράπεζες  συγκεντρώνουν από  τις αποταμιεύσεις των νοικοκυριών. Οι επιχειρήσεις στη συνέχεια  θα αγοράσουν μηχανήματα και αλλά μέσα παραγωγής, για  να βελτιώσουν το κόστος  και την ποιότητα της παραγωγής τους. Αυτή η δαπάνη είναι γνωστή ως επένδυση και αποτελεί εισροή στην οικονομία διότι αυξάνει τη ροή χρήματος στην οικονομία.

Με την προϋπόθεση ότι η αξία της συνολικής επένδυσης είναι ίση με την αξία της αποταμίευσης, η οικονομία θα ισορροπεί, διότι ότι χρήμα βγήκε εκτός κυκλώματος με την αποταμίευση των νοικοκυριών  επιστρέφει στο κύκλωμα με την επένδυση των επιχειρήσεων.  Στην συνέχεια θα δούμε άλλο ένα ζευγάρι εισροών και εκροών που οφείλεται στη δράση του κράτους. Η δράση αυτή αναπτύσσεται σε δύο πεδία: σε εκείνο της φορολόγησης και των δημοσίων δαπανών.

Φόροι και Δημόσια Δαπάνη 
3. Φόροι (T)Taxes. Ένα μέρος του εισοδήματος των νοικοκυριών δεν φτάνει στην κατανάλωση διότι αφαιρείται  από το κράτος μέσω του φορολογικού συστήματος. Για παράδειγμα, ο ΦΠΑ μέσω των επιχειρήσεων καταλήγει στο δημόσιο ταμείο,  το ίδιο και ο φόρος εισοδήματος ο οποίος επιβάλλετε μία φορά το χρόνο στα εισοδήματα του νοικοκυριού. Γίνεται φανερό ότι κάθε μορφής φορολόγησης αποτελεί έξοδος χρήματος από το οικονομικό κύκλωμα. Επομένως, η φορολόγηση αποτελεί εκροή.

4. Δημόσιες Δαπάνες(G)Goverment. Όμως τι κάνουν οι κυβερνήσεις τους φόρους που συγκεντρώνουν;  Τα φορολογικά έσοδα  αποτελούν την κύρια πηγή από την οποία οι δαπάνες  του κράτους χρηματοδοτούνται. Το κράτος δαπανά  για την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών, όπως  για δημόσια νοσοκομεία, σχολεία,  κλπ., ή για να προβεί στην κατασκευή δημοσίων έργων πχ δρόμοι γέφυρες, αεροδρόμια κα.   Οι δαπάνες αυτές του κράτους αποτελούν εισροή χρήματος στο οικονομικό κύκλωμα,  διότι αυτές δημιουργούν νέα εισοδήματα και αυξάνουν την χρηματική κυκλοφορία της οικονομίας. Και πάλι, προκειμένου η οικονομία να είναι σε ισορροπία θα πρέπει αθροιστικά το σύνολο των εκροών από την οικονομία να είναι ίσο με το σύνολο των εισροών. 


 Εισαγωγές και Εξαγωγές 
 Όλες οι  σύγχρονες οικονομίες έχουν εμπορικές σχέσεις με άλλες χώρες.  Αυτό σημαίνει ότι αγοράζουν και πουλούν αγαθά και υπηρεσίες  από άλλες χώρες, δηλαδή αναπτύσσουν εμπορικές σχέσεις μαζί τους.


5. Εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών(M) Import . Τα νοικοκυριά δαπανούν μέρος του εισοδήματος, αγοράζοντας αγαθά και υπηρεσίες που παράγονται σε άλλες χώρες,  διότι αυτά πλεονεκτούν των αντίστοιχων εγχώριων προϊόντων. Στην περίπτωση αυτή  χρήμα εκρέει  από το κύκλωμα και κατευθύνεται σε άλλες οικονομίες. Γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι οι εισαγωγές αγαθών  αποτελούν εκροή χρήματος από το οικονομικό κύκλωμα και πως αυτή η εκροή όπως και κάθε εκροή  αδυνατίζει και αποσταθεροποιεί την οικονομία.   

6. Εξαγωγές αγαθών(X) export.  όταν τα  ξένα νοικοκυριά  αγοράζουν μέρος της εγχώριας παραγωγής, τότε, χρήμα εισρέει στην οικονομία από το εξωτερικό. Η ροή αυτή ενισχύει το κύκλωμα να ωθεί την οικονομία σε υψηλότερο επίπεδο οικονομικής δραστηριότητας.

Αν,  η αξία των εισαγωγών και η αξία των εξαγωγών  συμπίπτουν τότε το οικονομικό κύκλωμα να ισορροπεί. Σε διαφορετική περίπτωση   η χώρα θα έχει πλεονασματικό εμπορικό ισοζύγιο αν οι εξαγωγές ξεπερνούν σε αξία τις εισαγωγές. αν συμβαίνει το αντίθετο τότε  το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας θα είναι ελλειμματικό.

Σημείωση:  η κυκλοφορία του νέου i-phone 5  δημιουργεί ροές στο κύκλωμα, τόσο στον εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό τομέα της οικονομίας.

Πότε η οικονομία βρίσκεται σε ισορροπία; 
 Στο σημείο αξίζει να διευκρινιστεί  ότι  το οικονομικό κύκλωμα βρίσκεται  σε κατάσταση  ισορροπίας   αν   το  άθροισμα των τριών εισροών  ισούται με το άθροισμα των τριών εκροών. 

Αναλυτικότερα, το  άθροισμα της συνολικής  αποταμίευσης, συν  τους συνολικούς φόρους, συν την αξία  συνολικών  των πληρωμών για εισαγωγές   συγκρινόμενο με το άθροισμα της συνολικής επένδυσης, συν  τις  συνολικές δημόσιες δαπάνες, συν τις συνολικές εισπράξεις από εξαγωγές είναι ίσο, τότε υπάρχει σταθερότητα στην οικονομία και ισορροπία στο οικονομικό κύκλωμα.

 Με άλλα λόγια,  δεν  έχει σημασία αν οι επενδύσεις υπολείπονται της αποταμίευσης ή οι φόροι είναι λιγότεροι από το ύψος των δαπανών του δημοσίου,  αρκεί το σύνολο των χρημάτων που μπαίνουν στην οικονομία να είναι ίσο με το σύνολο των χρημάτων που βγαίνουν από αυτή.

 Στην περίπτωση που η αξία των εκροών είναι μεγαλύτερη εκείνης των εισροών, τότε, η οικονομία διανύει μια φάση ύφεσης και αυτό  σημαίνει μείωση της παραγωγής και απώλεια θέσεων εργασίας. Αυτό συμβαίνει διότι η ποσότητα του χρήματος που διατρέχει το κύκλωμα είναι μικρότερη από την αξία της παραγωγής, με αποτέλεσμα η παραγωγή να μειώνεται. 

Αν αντιθέτως, οι εισροές χρήματος υπερτερούν  των εκροών, τότε, η ροή του χρήματος αυξάνει γεγονός που θα αναγκάσει την παραγωγή να αυξηθεί  δημιουργώντας νέες θέσεις εργασία και υψηλότερο εισόδημα για τα νοικοκυριά. 

Επομένως προϋπόθεση για σταθερότητα στο οικονομικό κύκλωμα θα πρέπει να είναι:   S+T+M=I+G+X


ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

1 Να ορίσετε τις εκροές  και τις εκροές του οικονομικού κυκλώματος; Γιατί ονομάζονται έτσι;

2  "Το άθροισμα των εισροών θα πρέπει να ισούται με εκείνο των εκροών" Να αιτιολογήσετε την πρόταση αυτή.

3.Δημιουργήστε ένα πλήρες διάγραμμα κυκλικής ροής μίας οικονομίας. Σε ποιο σημείο του κυκλώματος θα εντοπίζατε:
(α) την πληρωμή φόρου εισοδήματος από νοικοκυριό
(β) Τις καταθέσεις ενός νοικοκυριού στην τράπεζα.
(γ) Την πληρωμή μισθών από μία επιχείρηση.
(δ) Την αγορά γερμανικής κατασκευής αυτοκινήτου από νοικοκυριό.
(ε) Την αγορά θεατρικών εισιτηρίων από Αυστραλούς  τουρίστες στην Αθήνα.
ζ)  Την αγορά ενός γεύματος από ελληνικό νοικοκυριό στην Θεσσαλονίκη.
η)  Την εξαγωγή κερδών στην Ιαπωνία από γιαπωνέζικο εργοστάσιο που εδρεύει στην Πάτρα.
θ) την είσπραξη  επιδόματος από άνεργο μηχανικό

4.  Εδώ μπορείτε να απαντήσετε στην άσκηση των επιτπώσεων των εισροών εκροών στο ΑΕΠ

3.0 Το Απλό Οικονομικό Κύκλωμα

βασικές έννοιες

πραγματική ροή
χρηματική ροή
αγορά αγαθών και υπηρεσιών
αγορά συντελεστών παραγωγής


Το οικονομικό κύκλωμα.

 Η ανάλυση της οικονομίας με την βοήθεια  ενός υποδείγματος,  όπως είναι το Οικονομικό Κύκλωμα,  είναι ένας έξυπνος τρόπος για να προσεγγίσουμε την σύνθετη οικονομική πραγματικότητα  εστιάζοντας  στα βασικά στοιχεία της οικονομίας  και στο πως αυτά λειτουργούν. Το πλεονέκτημα  της χρήσης των υποδειγμάτων είναι  μας επιτρέπουν να διακρίνουμε τα σημαντικά από τα λιγότερα σημαντικά ζητήματα  και τις βασικές από τις λιγότερες βασικές λειτουργίες του οικονομικού συστήματος και έτσι  να φτάσουμε στον τελικό σκοπό που είναι η πλήρης κατανόηση του αντικειμένου μας. 

Ας ξεκινήσουμε κάνοντας τις υποθέσεις- απλοποιήσεις προκειμένου να οικοδομήσουμε το υποθετικό μας υπόδειγμα  οικονομίας:  

1. η οικονομία μας είναι κλειστή,  δηλαδή, δεν έχει εμπορικές σχέσεις με άλλες χώρες (εισαγωγές-εξαγωγές),
2. ότι η οικονομία λειτουργεί χωρίς την παρουσία του κράτους
3. ότι  τα νοικοκυριά δαπανούν  το εισόδημα τους για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών και δεν αποταμιεύουν. 

 Οι  παίκτες  και οι λειτουργίες τους στην  οικονομία είναι δύο:

• τα νοικοκυριά που  καταναλώνουν   αγαθά και υπηρεσίες για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους  και παράλληλα  κατέχουν τους συντελεστές της παραγωγής  και

• οι επιχειρήσεις που παράγουν αγαθά  και υπηρεσίες που οι καταναλωτές έχουν ανάγκη και επιθυμούν.   Για την  παραγωγή των αγαθών και υπηρεσιών  πρέπει να απασχολήσουν συντελεστές της  παραγωγής.  

 Για  λειτουργήσουν οι δύο παίκτες  του συστήματος  είναι αναγκαία η παρουσία δύο αγορών (δομές)

•   της  αγοράς αγαθών και υπηρεσιών και
•   της  αγοράς συντελεστών της παραγωγής.

και  δύο ροών (λειτουργίες):

• η  πραγματική ροή και
• η χρηματική ροή. 

Α. Πραγματική Ροή

• Τα νοικοκυριά μέσω της  αγοράς αγαθών και  ζητούν αγαθά και υπηρεσίες που έχουν ανάγκη. Οι επιχειρήσεις  προσφέρουν  αγαθά και υπηρεσίες  στην ίδια αγορά.   Οι επιχειρήσεις  για να μπορέσουν να παραγάγουν τα αγαθά  χρειάζονται  τα νοικοκυριά  θα πρέπει να απασχολήσουν τους κατάλληλους συντελεστές της παραγωγής. Έτσι, μέσω της αγοράς συντελεστών ζητούν τους απαραίτητους παραγωγικούς  πόρους.  Όπως ήδη γνωρίζουμε  τα νοικοκυριά κατέχουν τους συντελεστές, επομένως αυτά ανταποκρινόμενα στην ζήτηση των επιχειρήσεων προσφέρουν τους συντελεστές της παραγωγής στην αγορά των συντελεστών της παραγωγής.    Έτσι,   πόροι μετακινούνται από τα νοικοκυριά προς τις επιχειρήσεις. Τη ροή αυτή ονομάζουμε  πραγματική και  είναι συνεχώς επαναλαμβανόμενη,  διότι οι ανάγκες των ανθρώπων πολλαπλασιάζονται, εξελίσσονται και  υπόκεινται σε προσωρινό κορεσμό.  Αυτός είναι ο λόγος που   οι επιχειρήσεις δεν σταματούν ποτέ να παράγουν.  

Β. Χρηματική Ροή 

Για να λειτουργήσει η πραγματική ροή θα πρέπει χρήμα να ρέει προς την αντίθετη κατεύθυνση. Έτσι, οι επιχειρήσεις κάθε φορά που διαθέτουν το προϊόν τους στους καταναλωτές  εισπράττουν σε χρήμα το αντίτιμο της αξίας τους.

 Το ίδιο συμβαίνει  και στην αγορά των συντελεστών της παραγωγής,  όταν τα νοικοκυριά παραχωρούν συντελεστές στις επιχειρήσεις εισπράττουν   σε χρήμα την αξία  για την χρήση των συντελεστών.  Επομένως,  χρήμα κινείται από τις επιχειρήσεις προς  τα νοικοκυριά.   Με τα χρήματα αυτά τα νοικοκυριά θα προχωρήσουν σε νέο κύκλο  αγορών  αγαθών  και  έτσι το χρήμα επιστρέφει  στα ταμεία των επιχειρήσεων.  Η διαδικασία επαναλαμβάνεται χωρίς διακοπή.

Στο γράφημα παρουσιάζονται  οι δύο βασικοί παίκτες
του οικονομικού συστήματος (νοικοκυριά και επιχειρήσεις),
οι  δύο αγορές αγαθών και συντελεστών παραγωγής
και τέλος  οι δύο ροές η πραγματική και χρηματική

1 πραγματική ροή
Τα νοικοκυριά προσφέρουν στις επιχειρήσεις συντελεστές της παραγωγής, μέσω της αγοράς(1).
Αγαθά και υπηρεσίες παράγονται και προσφέρονται  από τις επιχειρήσεις προς τα νοικοκυριά  μέσου της αγοράς αγαθών (3).

2. χρηματική ροή
Τα νοικοκυριά για να αγοράσουν  τα αγαθά   που χρειάζονται θα πρέπει να πληρώσουν την αξία τους στις επιχειρήσεις μέσω της αγοράς (4)
                       
Οι επιχειρήσεις  με τα χρήματα που απέκτησαν από την πώληση των αγαθών μπορούν να ξεκινήσουν τον επόμενο  κύκλο παραγωγής.  
                                                              
Η χρήση των συντελεστών υποχρεώνει τις επιχειρήσεις να πληρώσουν προς τα νοικοκυριά  τα ανάλογα χρηματικά ποσά.  Τώρα, το χρήμα  έχει φύγει από τις επιχειρήσεις και βρίσκεται στα νοικοκυριά  με τη μορφή εισοδημάτων (μισθοί, ενοίκια, κέρδη, τόκοι (2). Ένας νέος κύκλος  χρηματικών ροών ξεκινά  με νέες αγορές  καταναλωτικών αγαθών από τα νοικοκυριά και με το  χρήμα να ρέει και πάλι προς στις επιχειρήσεις.  Η χρηματική ροή επαναλαμβάνεται χωρίς διακοπή.

Χάρη στο υπόδειγμα του οικονομικού κυκλώματος έχουμε αποκτήσει μία αρκετά καλή αντίληψη των βασικών στοιχείων της οικονομίας και των λειτουργιών τους. Στα επόμενα μαθήματα θα δοκιμάσουμε να χαλαρώσουμε μία προς μία τις  βασικές υποθέσεις   φέρνοντας το υπόδειγμα πιο κοντά στην πραγματικότητα, αλλά ταυτόχρονα κάνοντάς το πιο σύνθετο για τον ίδιο λόγο.

Eρωτήσεις

1. Ποιες υποθέσεις  είναι απαραίτητες για την κατασκευή ενός απλού υποδείγματος οικονομικού κυκλώματος;
2. Ποιοι οι ρόλοι των δύο βασικών παικτών στο οικονομικό κύκλωμα με δύο αγορές;
3. Να περιγράψετε, εν συντομία, τις δύο ροές και να τις παρουσιάσετε σε διάγραμμα.