1.6 Τα Τρία Βασικά Ερωτήματα

Έννοιες του μαθήματος

Τι και πόσο θα παραχθεί
Πώς θα παραχθεί το προϊόν
Πώς θα διανεμηθεί το προϊόν

Έχουμε μάθει  ότι οι οικονομικοί πόροι που έχει  στη διάθεσή της οποιαδήποτε χώρα  είναι περιορισμένοι σε σχέση με τις  ανθρώπινες  ανάγκες που είναι  απεριόριστες.   Αυτό που ορίζουμε ως οικονομία είναι ένα οργανωμένο σύστημα  που πασχίζει να αντιμετωπίσει το οικονομικό πρόβλημα και να μετριάσει τις επιπτώσεις του στις ζωές των ανθρώπων, δηλαδή με τους δεδομένους πόρους να παράγει όσο γίνεται μεγαλύτερη ποσότητα αγαθών. 
  
Στην πραγματικότητα υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα οικονομίας, όπως η οικονομία του  νοικοκυριού, του δήμου και της περιφέρειας, η εθνική οικονομία, η διεθνής οικονομία. 

Αλλά υπάρχουν και διαφορετικά είδη  οικονομικών  συστημάτων. Για παράδειγμα, οι οικονομίες της αγοράς δοκιμάζουν να αντιμετωπίσουν το οικονομικό πρόβλημα με τη μικρότερη δυνατή παρουσία του κράτους στην οικονομία  ενώ στις διευθυνόμενες οικονομίες το κράτος κατανέμει μόνο του τους πόρος της οικονομίας σύμφωνα με τις επιταγές ενός κεντρικού σχεδίου.  Μολονότι, αυτά τα συστήματα  οικονομίας είναι εντελώς διαφορετικά,  καλούνται να αντιμετωπίσουν το ίδιο πρόβλημα. 

Το οικονομικό πρόβλημα αναλύεται  σε τρία θεμελιώδη ερωτήματα:

1. Τι θα παραχθεί και σε ποιες ποσότητες;

Μία οικονομία πρέπει να επιλέξει το μείγμα των αγαθών που θα πρέπει να παραχθούν.  Για παράδειγμα, τι ποσοστό από την συνολική  παραγωγή θα είναι αγροτικά και τι  βιομηχανικά προϊόντα; Τι ποσοστό της συνολικής παραγωγής θα γίνει υπηρεσίες υγείας και τι θα πάει για την άμυνα της χώρας;    
Σκεφθείτε προς στιγμή  το μηνιαίο οικογενειακό σας εισόδημα, και αναρωτηθείτε     τι ποσοστό του εισοδήματος  πάει για τρόφιμα, ένδυση, εκπαίδευση, ψυχαγωγία κλπ

2. Πώς θα παραχθεί το προϊόν;

Υπάρχουν πολλοί τρόποι παραγωγής των αγαθών και υπηρεσιών. Για παράδειγμα, ένας δρόμος μπορεί να κατασκευαστεί χρησιμοποιώντας τεχνολογικά προηγμένα μέσα π.χ οδοστρωτήρες, μπουλντόζες σε συνδυασμό με ένα μικρό αριθμό ειδικευμένων εργατών. Ο ίδιος δρόμος, όμως θα μπορούσε να κατασκευαστεί με διαφορετικό τρόπο. Για παράδειγμα, απασχολώντας πολλούς ανειδίκευτους εργάτες που θα δουλεύουν με στοιχειώδη μέσα, όπως καρότσια, χειροκίνητες μπουλντόζες, φτυάρια.

Στις προηγμένες τεχνολογικά οικονομίες  τα αγαθά και οι υπηρεσίες, συνήθως, κατασκευάζονται με την πρώτη μέθοδο, ενώ στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες με τη δεύτερη μέθοδο. Γιατί άραγε;

Η απόφαση για το ποιος είναι ο κατάλληλος τρόπος παραγωγής εξαρτάται  από τη σχετική αφθονία των πόρων. Αν μια χώρα διαθέτει άφθονο και φτηνό εργατικό δυναμικό και ακριβά μηχανήματα, τότε θα επιλέξει να υποκαταστήσει τα μηχανήματα με ανθρώπους, διότι έτσι θα πετύχει χαμηλό κόστος  παραγωγής.

Αντίθετα, στις ανεπτυγμένες οικονομίες, όπου τα εργατικά χέρια κοστίζουν, ενώ οι μηχανές είναι σε σχετικά φθηνές, η κατασκευή του δρόμου συμφέρει να γίνει με μηχανές που θα συνδυάζεται με μικρό αριθμό εργαζομένων.

3. Για ποιον πραγματοποιείται η παραγωγή;

Αφού παραχθούν τα αγαθά και οι υπηρεσίες που η κοινωνία επιθυμεί και στις σωστές ποσότητες για το καθένα, τώρα θα πρέπει να απαντηθεί το τρίτο ερώτημα, πώς θα διανεμηθεί η παραγωγή  στα μέλη της κοινωνίας. 
Κάθε οικονομικό σύστημα προβάλλει τον δικό του τρόπο διανομής του προϊόντος. 

Στις κεντρικά διευθυνόμενες (σοσιαλιστικές) οικονομίες
τα αγαθά και οι υπηρεσίες διανέμονται με διαφορικό τρόπο

Στις οικονομίες της αγοράς, το τι θα πάρει ποιος, καθορίζεται από την αξία των περιουσιακών στοιχείων που διαθέτει ο καθένας από εμάς στην παραγωγή. Για παράδειγμα,  κάποιος διαθέτει το χωράφι του  για καλλιέργεια, άλλος αξιοποιεί την  αποταμίευσή την οποία δανείζει στις τράπεζες, ένας τρίτος παραχωρεί την εργατική του δύναμη για να την χρησιμοποιήσει ο κάποιος άλλος.   Όλοι οι άνθρωποι πρέπει με το ένα ή άλλο τρόπο να δώσουν κάτι  προκειμένου να λάβουν ένα εισόδημα ως αντάλλαγμα.   Επομένως, ανάλογα με την αξία   που διαθέτει ο κάθε ένας μας στην παραγωγή  θα πάρει μέρος στην διανομή. Για παράδειγμα, έστω ένα άτομο που δεν διαθέτει κανένα περιουσιακό στοιχείο εκτός από την εργασία του,    με βάση τους κανόνες του συστήματος ο μισθός που θα λάβει θα είναι το μοναδικό του εισόδημα  και αυτό θα ισούται με το τι δικαιούται να λάβει από το παραγόμενο αποτέλεσμα.   

 Στις κεντρικά διευθυνόμενες (σοσιαλιστικές) οικονομίες τα αγαθά και οι υπηρεσίες διανέμονται με διαφορικό τρόπο. Κάθε εργαζόμενος έχει εισόδημα ανάλογα με την εργασία που κάνει. Τα άτομα δεν κατέχουν κανένα παραγωγικό μέσο, αφού δεν επιτρέπεται η ατομική ιδιοκτησία περιουσιακών στοιχείων. Επομένως,   το  εισόδημα που μπορεί να αποκτήσει το άτομο  είναι μόνο από την  εργασία του. Αυτός  είναι ο λόγος που κάνει τη διανομή του εισοδήματος πιο δίκαιη στο σοσιαλιστικό σύστημα, όλοι αμείβονται με βάση την ποιότητα και ποσότητα  εργασίας που προσφέρουν στην παραγωγή. 



ΕΡΩΤΗΣΗ 

Παρατήρησε την οικονομία του νοικοκυριού σου και απάντησε στις ερωτήσεις:

(α) Τι παράγει το νοικοκυριό σου και σε τι ποσότητες; (π. χ υπηρεσίες μαγειρέματος, καθαριότητας, διαμονής, προϊόντα ή /και υπηρεσίες που παράγονται έξω από το νοικοκυριό)

(β) Πώς οργανώνεται η παραγωγή. ( π. χ πώς παράγονται τα γεύματα, τι μέσα χρησιμοποιούνται,  με τι είδους εργασία συνδυάζονται;)

(γ)  πώς διανέμεται η παραγωγή στα μέλη (π.χ τη μητέρα, τον πατέρα, τα παιδιά;)

(δ) Πιστεύεις ότι το νοικοκυριό στο οποίο ανήκεις θα μπορούσε να οργανωθεί διαφορετικά; πώς;