1.5 Ύφεση, Μεγέθυνση και Ανάπτυξη της Οικονομίας

έννοιες του μαθήματος

ύφεση
το παραγωγικό κενό
εν δυνάμει παραγωγή
πραγματική παραγωγή
οικονομική ανάπτυξη
παραγωγικότητα
ανάκαμψη ή μεγέθυνση της οικονομίας 

Η οικονομία σε Ύφεση.

 Όπως ήδη γνωρίζουμε, όλα τα σημεία που βρίσκονται επί της καμπύλης  ΚΠΔ  αντιπροσωπεύουν τους μέγιστους  δυνατούς συνδυασμούς παραγωγής των δύο αγαθών που παράγει η υποθετική μας οικονομία.  Με άλλα λόγια, για καθένα από τους συνδυασμούς αυτούς  οι παραγωγικοί συντελεστές που διαθέτει η οικονομία  απασχολούνται στην παραγωγή, δεν υπάρχει κανένας παραγωγικός πόρος που να μην απασχολείται. 

Επομένως, αν το σύνολο του εργατικού δυναμικού,  αν όλα τα εργοστάσια που διαθέτει μία χώρα απασχολούνται  στην παραγωγή των αγαθών, τότε, η θέση της οικονομίας θα βρίσκεται σε κάποιο σημείο  επί της ΚΠΔ, παράγοντας το μέγιστο των δυνατοτήτων της.  

Η θέση της οικονομίας στο σημείο Χ, ενώ θα
μπορούσε να βρίσκεται στο σημείο Ψ,
 φανερώνει την ελλειπή αξιοποίηση
των πόρων που διαθέτει

Αντιθέτως, αν για κάποιους λόγους  η οικονομία  αξιοποιεί μόνο ένα μέρος των συντελεστών της  και αφήνει το υπόλοιπο εκτός παραγωγικής  διαδικασίας  με την μορφή ανέργων εργατών  ή εργοστασίων που είτε είναι εγκαταλελειμμένα ή υπολειτουργούν, τότε η θέση της οικονομίας  θα βρίσκεται σε κάποιο σημείο στο εσωτερικό της ΚΠΔ. 

Στο διάγραμμα 3, το σημείο αυτό είναι  Χ.   Στην περίπτωση αυτή λέμε ότι η οικονομία βρίσκεται σε ύφεση. Επομένως, κάθε φορά που μία οικονομία έχει ένα υψηλό ποσοστό ανεργίας και ένα μέρος των  παραγωγικών της μέσων, πχ εργοστάσια, γραφεία, μηχανές  δεν συμμετέχει στην παραγωγή, τότε λέμε ότι η οικονομία αυτή βρίσκεται σε ύφεση. 

Η απόσταση που χωρίζει το σημείο Χ από την ΚΠΔ (σημείο Ψ) ονομάζεται παραγωγικό κενό. Όσο μεγαλύτερο είναι το παραγωγικό κενό, τόσο μεγαλύτερα τμήματα των διαθεσίμων πόρων παραμένουν αναξιοποίητα και τόσο η διαφορά μεταξύ της πραγματικής παραγωγής  και  εν δυνάμει παραγωγής μεγαλώνει. Στην περίπτωση αυτή λέμε ότι η ύφεση βαθαίνει και κινδυνεύει να φτάσει τα όρια της ολικής καταστροφής του παραγωγικού συστήματος.  

• πραγματική παραγωγή είναι το ύψους της παραγωγής που μία οικονομία παράγει σε μία δεδομένη χρονική στιγμή, ενώ εν δυνάμει παραγωγή είναι το επίπεδο παραγωγής που θα μπορούσε να φτάσει αν όλοι οι συντελεστές παραγωγής, εργασία, κεφάλαιο, φυσικοί πόροι και επιχειρηματικότητα  χρησιμοποιούντο στην παραγωγική διαδικασία. Επομένως, η θέση της εν δυνάμει παραγωγής βρίσκεται πάντα επί της ΚΠΔ. 

 Έστω, ότι  η οικονομία βρίσκεται στο σημείο Χ εντός της ΚΠΔ, όπως φαίνεται στο διάγραμμα 3,   αν η οικονομία για κάποιο λόγο, αρχίσει να κινείται προς το σημείο Ψ που βρίσκεται επί της ΚΠΔ, τότε,   την κίνηση αυτή οι οικονομολόγοι  την ονομάζουν οικονομική ανάκαμψη ή μεγέθυνση της οικονομίας.    Στη διαδικασία της ανάκαμψης η οικονομία αρχίζει να βελτιώνει το επίπεδο  παραγωγή της αξιοποιώντας στην  παραγωγή  όλο και περισσότερους από τους διαθέσιμους πόρους που έμεναν εκτός παραγωγής. Κατά την  οικονομική ανάκαμψη  η οικονομία  παράγει περισσότερα αγαθά και πλησιάζει τις παραγωγικές τις δυνατότητες της.

Οικονομική Ανάπτυξη

Η Οικονομική Ανάπτυξη  είναι, σε αντίθεση με την οικονομική ανάκαμψη, μία   μακροχρόνια διαδικασία μέσω της οποίας η οικονομία της χώρας  γίνεται μεγαλύτερη χάρη στην ποσοτική και ποιοτική βελτίωση των  παραγωγικών συντελεστών της. 

•1. Ποσοτική αύξηση των παραγωγικών πόρων της οικονομίας. 

• αύξηση των γεννήσεων, επιμήκυνση του εργασιακού βίου,  καθαρή εισροή μεταναστών στην χώρα είναι οι  κυριότεροι παράγοντες ποσοτικής αύξησης του εργατικού δυναμικού της χώρας.  
• ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων πρώτων υλών, όπως πετρελαίου και φυσικού αερίου  αυξάνει την παραγωγική ικανότητα του συντελεστή εδάφους. Η πρόσφατη ανακάλυψη ενός γιγαντιαίου κοιτάσματος πετρελαίου ανοικτά των ακτών της Βραζιλίας στον Ατλαντικό ωκεανό, αποτελεί ένα σχετικό παράδειγμα.
• αύξηση  του κεφαλαίου της χώρας μέσω  
• α. της εισροής κεφαλαίων από το εξωτερικό, 
• β. της  εσωτερικής επένδυσης κεφαλαίων για την δημιουργία νέων παραγωγικών μονάδων για την αγορά μηχανημάτων, γραφείων, εργαλείων  Με την δημιουργία νέων παραγωγικών μονάδων το κεφάλαιο της χώρας μεγαλώνει που σημαίνει ότι  για κάθε εργαζόμενο αναλογεί περισσότερο κεφάλαιο γεγονός που βελτιώνει την παραγωγικότητα της εργασίας και αυξάνει την  παραγωγική ικανότητα της οικονομίας και βελτιώνει το βιοτικό επίπεδο  των κατοίκων. Σκεφτείτε προς στιγμή  την  εισαγωγή του τρακτέρ στον αγροτικό τομέα με αποτέλεσμα την εκτόξευση της παραγωγικότητας του αγρότη. 

ΠΡΟΣΟΧΉ. Η παραγωγικότητα μετρά τη σχέση  των παραγόμενων μονάδων προς τη θυσία πόρων. Δηλαδή, για την παραγωγή δέκα μονάδων του προϊόντος πόση ώρα εργασίας χρειάστηκαν . Όσο με λιγότερες ή σταθερές ώρες εργασίας πετυχαίνουμε  να παράγουμε περισσότερες μονάδες του προϊόντος,τότε,  λέμε ότι η παραγωγικότητα της εργασίας έχει αυξηθεί. .

2.   Βελτίωση της ποιότητας των πόρων της οικονομίας. 

Εκτός από την  ποσοτική αύξηση των συντελεστών, η ποιοτική αναβάθμιση των υπαρχόντων πόρων μπορεί να οδηγήσει σε ακόμη πιο εντυπωσιακά αποτελέσματα ως προς  αύξηση των παραγωγικών δυνατοτήτων της οικονομίας . 

Η ποσοτική και ποιοτική βελτίωση των
 συντελεστών παραγωγής διευρύνει τα όρια

των παραγωγικών δυνατοτήτων της οικονομίας

•  Αυτό μπορεί να συμβεί αν αλλάξει το περιεχόμενο  της παρεχόμενης  εκπαίδευσης  προς τους νέους, ώστε αυτό να συνδέεται με τις ανάγκες που δημιουργούν οι νέες τεχνολογίες και οι προτιμήσεις των καταναλωτών.    Για παράδειγμα, μία χώρα όπως η Ινδία, ενώ διαθέτει έναν τεράστιο σε μέγεθος πληθυσμό, το μορφωτικό επίπεδο  της μεγάλης πλειοψηφίας είναι μέτριο έως και ανύπαρκτο,  με αποτέλεσμα να μην μπορεί να  λειτουργήσει σύγχρονα μέσα παραγωγής, όπως υπολογιστές και δίκτυα επικοινωνίας  ή  σύνθετα μηχανήματα. Αυτός είναι ο λόγος που κάνει την παραγωγικότητα  της εργασίας του μέσου Ινδού εργάτη να συγκαταλέγεται στις χαμηλότερες   σε σύγκριση με άλλες αναπτυσσόμενες χώρες.  Οι μόνες εργασίες που μπορεί να κάνει ο μέσος Ινδός εργάτης   σχετίζονται με την χρήση απλών εργαλείων. Έτσι, χαμηλή παραγωγικότητα του σημαίνει μικρή παραγωγή, χαμηλό εισόδημα και βιοτικό επίπεδο.

 Αντίθετα, χώρες με σχετικά μικρό πληθυσμό, αλλά με υψηλών προδιαγραφών εκπαιδευτικό σύστημα, όπως είναι η περίπτωση της  Νοτίου Κορέας,  όπου οι νέοι άνθρωποι εξοικειώνονται νωρίς στις τεχνολογίες επικοινωνιών και προγραμματισμού, πετυχαίνουν εντυπωσιακά αποτελέσματα, στην ανάπτυξη της οικονομίας τους. Εκεί, οι εργαζόμενοι μπορούν να χειρίζονται με ευκολία σύνθετα μηχανήματα, όπως είναι τα εργοστασιακά ρομπότ.
  
•  Η τεχνολογική πρόοδος  αφορά την ποιότητα του  συντελεστή κεφάλαιο. Για παράδειγμα, ο σημερινός ηλεκτρονικός υπολογιστής τεχνολογικά έχει κάνει άλματα  προόδου σε σύγκριση με τους πρώτους υπολογιστές,  χάρη στις εντυπωσιακές καινοτομίες που συνεχώς ενσωματώνονται σε αυτό που ονομάζουμε ηλεκτρονικό υπολογιστή. Το αποτέλεσμα είναι ότι  οι σημερινοί υπολογιστές κάνουν απίστευτα πράγματα, εκμηδενίζοντας τον χρόνο εκτέλεσης εντολών, ενώ διαχειρίζονται ασύλληπτα μεγάλους όγκους δεδομένων.  Αντιλαμβάνεται κανείς ότι  η εισαγωγή και μόνο του εξελιγμένου υπολογιστή   στην παραγωγική διαδικασία, τι  επαναστατικές αλλαγές φέρνει στην οργάνωση της παραγωγής με  θεαματικά αποτελέσματα  στην αύξηση της παραγωγής.  Αυτό σημαίνει μεγαλύτερο εισόδημα  και υψηλότερο βιοτικό επίπεδο για τον μέσο Κορεάτη.

Στο διάγραμμα 2, απεικονίζεται το αποτέλεσμα της οικονομικής ανάπτυξης. Όταν η παραγωγική ικανότητα  της χώρας μεγαλώνει για τους λόγους που αναπτύξαμε, τότε, ολόκληρη η καμπύλη   ΚΠΔ  μετατοπίζεται προς τα δεξιά στη θέση ΡΡ'.

Ερωτήσεις  

1. Πότε λέμε ότι μια οικονομία βρίσκεται σε ύφεση;
2. Γιατί πάντοτε  η εν δυνάμει παραγωγή  είναι μεγαλύτερη ή ίση με την πραγματική παραγωγή; 
3. Με την χρήση του κατάλληλου διαγράμματος να εξηγήσετε την έννοια του "παραγωγικού κενού".  
4. Μπορεί η καμπύλη ΚΠΔ να μετατοπιστεί προς τα αριστερά; Πότε μπορεί να συμβεί αυτό;